Het kasteel van Horst te Sint-Pieters-Rode (Holsbeek) is een van de best bewaarde kasteelsites van het Hageland. Het is gelegen in de Wingevallei ten oosten van Leuven en is erkend als beschermd monument met de omgeving errond als cultuur-historisch landschap. Door de nabijheid van Leuven, de belangrijkste stad van het Hertogdom Brabant, situeerde de site zich tijdens de middeleeuwen op een gunstige strategische positie.
Hoe het kasteel er vandaag de dag uitziet is het gevolg van een jarenlange bouwhistorische evolutie. Oorspronkelijk bestond het domein in de 13de eeuw enkel uit een versterkte hoeve met neerhof en molen, en stond bekend onder de naam “thuys ter Horst”.
De huidige typerende en imposante vierkante toren, ook wel donjon genoemd, en woonvleugel werden pas later in de vroege 15de eeuw opgetrokken. Het is ridder Lodewijk Pynnock die de hoeve uiteindelijk ombouwde tot een waterburcht. De achthoekige spits op de toren kwam er echter pas in 1490, naar aanleiding van de heropbouw van het kasteel door ridder Pynnock na een verwoestende opstand (tegen Maximiliaan van Oostenrijk). Hierbij voegde hij ook het poortgebouw toe aan het domein.
Ook de familie van Busleyden heeft tijdens de 16de eeuw haar stempel gedrukt op het kasteeldomein, zij voegde namelijk de twee renaissancevleugels toe. De toenmalige kasteeleigenares, gravin Maria Anna Van den Tympel, investeerde in de aanbouw van een nieuwe kapel en verfraaide de ridderzaal met stucplafonds.
Plan gelijkvloers kasteel van Horst met aanduiding van ridderzaal
In deze ridderzaal, ook wel de aula genoemd, werd in 2011 naar aanleiding van de opstart van de eerste restauratiefase van het kasteel een archeologisch onderzoek uitgevoerd. De vondsten die daarbij aan het licht kwamen zijn momenteel ondergebracht in het depot van IOED WinAr. Zo werd bij het verdiepen van de zone aan de westelijke muur van de ridderzaal een lichtbruin-beige laagje opgemerkt. De archeologen zagen dit als een aanwijzing voor een stabilisatielaag van een vloer. En niets was minder waar… 10 cm onder de recent uitgebroken 20ste-eeuwse vloer, werden 2 rijen rode tegels voor de haardplaats aangetroffen.
Haardplaats in de ridderzaal
Het zou hier gaan om de oorspronkelijke tegelvloer van de aula die op basis van aardewerk aangetroffen boven en onder het vloerniveau, gelinkt kan worden aan de 16-17de eeuw. Daarnaast was er centraal voor de haard ook een bakstenen asputje in de tegelvloer verwerkt. Dit diende om assen op te vangen om ze eenvoudig te kunnen verwijderen. Zo zie je maar, ook kasteelbewoners maakten het zichzelf graag gemakkelijk.
Haardtegels asputje ridderzaal
Na de 17de eeuw bleef het kasteel door zijn dalende populariteit verder grotendeels onaangeroerd. Dus wie zich even in het verleden wil wanen en het kasteeldomein met eigen ogen wil ontdekken, kan bij mooi weer een verrijkende wandeling gaan maken rond het domein.
Tekst: Yentl Gurny
Bibliografie:
Herita vzw. Kasteel van Horst. Antwerpen, 2020.
Archaeological Solutions bvba. Graven naar het verleden van het Kasteel van Horst: Het archeologisch onderzoek van de ridderzaal/aula. Mechelen, 2011.
Archaeological Solutions bvba. Kasteel van Horst – St.-Pieters-Rode HOL-HOR: Weekrapport 3 (24 – 28 januari 2011). Mechelen, 2011.
